Uit onderzoek naar lokale energie initiatieven (LEI) in de provincie Groningen blijkt dat deze vooral een kans van slagen hebben als zij ondersteund worden door hun gemeente. Om succesvol te zijn hebben de initiatieven ook betrokken bewoners nodig en een sociaal netwerk dat ingeschakeld kan worden. De projecten drijven vaak op de kracht en inzet van een kleine groep enthousiaste deelnemers. Het onderzoek is in opdracht van de provincie Groningen uitgevoerd door lector Carina Wiekens en onderzoeker Lynette Germes van het lectoraat Communication, Behaviour & the Sustainable Society van de Hanzehogeschool Groningen.
De afgelopen jaren zijn er in de provincie veel spelers bijgekomen op de lokale energiemarkt. In totaal zijn er nu 71 initiatieven in beeld waar enthousiaste bewoners gezamenlijk werken aan het opwekken van hernieuwbare energie of besparings- en bewustwordingsacties opzetten voor buurtbewoners. In de praktijk blijkt het moeilijk voor de initiatiefnemers om hun doelen te bereiken.
Germes en Wiekens zochten uit welke factoren belangrijk zijn voor het falen of slagen van de projecten, en concludeerden dat ondersteuning door de gemeente een grote bijdrage kan leveren aan het succes van een initiatief. Het kan dan gaan om financiële ondersteuning, maar ook om actief meedenken en meewerken aan de projecten. Betrokken ambtenaren kunnen van doorslaggevend belang zijn, zo geven veel lokale initiatiefnemers aan.
Opvallend genoeg blijkt uit het onderzoek dat het contact met de gemeente ook een negatieve invloed kan hebben. Binnen de gemeente kan bijvoorbeeld onduidelijk zijn welke mogelijkheden er zijn om ondersteuning te bieden, soms is er geen beleid opgesteld voor energietransitie. Het kan dan ook lang duren voordat duidelijk wordt of een project uitgevoerd kan worden. Omdat de initiatiefnemers veel tijd steken in het opzetten van een project kan het erg frustrerend voor hen zijn wanneer uiteindelijk blijkt dat hun initiatief toch geen doorgang kan vinden. Naast actieve ondersteuning door de gemeente is het ook belangrijk dat initiatiefnemers een sociaal netwerk hebben dat ze voor hun project kunnen inschakelen. Via contact met andere organisaties wordt kennis en ervaring gedeeld, wat kan bijdragen aan het succes van een project. Binnen een netwerk kan gemakkelijker om steun worden gevraagd. Ook hieraan kleeft een nadeel: soms blijkt het moeilijk een overzicht te houden van de diverse organisaties die elkaar deels overlappen. Initiatiefnemers kunnen veel tijd kwijtraken aan het bezoeken van de vele informatiebijeenkomsten die door de verschillende spelers worden georganiseerd.
Bereiken van doelgroep
Deelnemers aan de lokale projecten proberen vaak zoveel mogelijk bewoners bij hun initiatief te betrekken. De doelgroep is meestal het hele dorp of alle bewoners van de wijk. Toch blijkt dat het moeilijk is om al die mensen ook daadwerkelijk te bereiken. Voor de initiatieven is het belangrijk te onderzoeken welke bewoners niet bereikt worden, en of zij op een andere manier aangesproken kunnen worden. Hierin zou de gemeente een belangrijke rol kunnen spelen.
De toekomst van lokale energie initiatieven
Een andere grote uitdaging is het vrijwillige karakter van de lokale initiatieven: dit zou een knelpunt kunnen zijn voor een doorontwikkeling in de toekomst. Enthousiaste bewoners die de initiatieven leiden, stoppen veel tijd en energie in het project en doen dit veelal in hun vrije tijd. Door drukte blijven er regelmatig taken liggen. Ook hebben de initiatieven soms moeite om extra bestuursleden te werven, overbelasting ligt dan op de loer. Taken zouden beter verspreid kunnen worden wanneer nieuwe leden aanhaken, maar het is vaak moeilijk om enthousiaste mensen te vinden. Uit het onderzoek blijkt dat de impact van de lokale energie initiatieven nog beperkt is, wanneer gekeken wordt naar de landelijke en internationale klimaatdoelstellingen. De meeste initiatieven willen hun impact graag vergroten door op te schalen, bijvoorbeeld door meer leden te werven of te gaan samenwerken met andere projecten in de omgeving. De onderzoekers van de Hanzehogeschool raden lokale initiatieven aan eerst uit te zoeken welke doelgroepen er nog niet bereikt worden. Om daarbij te helpen ontwikkelt de Hanzehogeschool een manier om die groepen in kaart te brengen.
Voor dit onderzoek werden ruim veertig interviews gehouden met lokale betrokkenen en vulden dertig initiatieven een online vragenlijst in, waarna een sociaal netwerkanalyse uitgevoerd is. In interviews is gevraagd hoe het met de initiatieven gaat, met welke partijen er contact is, wat er in dat contact goed en niet goed gaat en wat de toekomstplannen en -wensen zijn. De netwerkanalyse heeft inzicht gegeven in de organisaties en initiatieven die invloed hebben, subgroepen die er te onderscheiden zijn, en waar verbetering mogelijk is.
Het hele onderzoek naar lokale energie initiatieven en de ondersteunende organisaties van onderzoekers L.A.M.H. Germes & C.J. Wiekens is hier te lezen.
